Czytanie na głos

Książka znaleziona przypadkowo w bibliotece. Nie wiem jak to się stało, że nie wiedziałam o niej wcześniej. To też książka, która zapoczątkowała cykl „Wspólne czytanie”, które, mam nadzieję, na stałe zagości na naszym profilu @niespieszne na Instagramie.

Wspólne czytanie

Jakiś czas temu, zupełnie spontanicznie, zapytałam w relacjach na IG kto ma ochotę „czytać” książkę razem ze mną, czyli na bieżąco podpatrywać, co mnie w książce poruszyło lub zastanowiło. Odzew był spory, więc przez kolejny miesiąc pokazywałam wybrane cytaty, zapraszałam do dyskusji, zadawałam pytania. To była bardzo przyjemna podróż, którą kontynuuję w maju. Tym razem na tapet bierzemy książkę Magdaleny Bigaj Wychowanie przy ekranie (link afiliacyjny), którą otrzymałam od Grupy Wydawniczej Foksal (#współpraca). Wiem, że niektórzy już zakupili książkę i planują faktycznie czytać ją równolegle. Bardzo się cieszę!

Ale wróćmy do książki Jima Trelease’a Czytanie na głos (link afiliacyjny).

Jak łatwo się domyślić, jest to książka o zaletach czytania dzieciom na głos. W książce przytoczone są fragmenty badań, które potwierdzają, że „czynnością, która najbardziej pomaga budować wiedzę niezbędną do opanowania umiejętności czytania, jest czytanie dzieciom na głos” oraz to, że „jest to aktywność, która powinna być kontynuowana w trakcie całej edukacji szkolnej” (s. 32). To na początek, bo w książce wymienione wiele innych zalet. Za najważniejszą uważam budowanie relacji w rodzinie.

Od kiedy i do kiedy

W książce znajdziemy odpowiedź na pytania: Kiedy zacząć czytać dzieciom na głos (jak najwcześniej, można nawet przed urodzeniem) i jak długo powinno to trwać (jak najdłużej, choćby do studiów), i dlaczego warto to robić (bo to najlepsza reklama „przyjemności z czytania”). Kilka cytatów na potwierdzenie:

Gdy noworodek trafia w ramiona rodziców, naturalną reakcją są słowa: „Kochamy cię! Jesteś najpiękniejszym dzieckiem na świecie”. Noworodek nie rozumie tych wielosylabowych słów i złożonych zdań. Mimo to rodzice, dziadkowie lub rodzeństwo […] nie czekają, aż niemowlę skończy 3 czy 6 miesięcy, żeby coś mu powiedzieć (s. 51).

Wszystkie powody, dla których czytamy małym dzieciom – wspólne spędzanie czasu, komunikat, że warto czytać, i wspólne doświadczenie przeżywania książki – są dokładnie tym, dlaczego powinniśmy kontynuować czytanie na głos nastolatkom (s. 74).

[…] Za każdym razem, gdy czytamy dziecko na głos, reklamujemy mu przyjemność płynącą z czytania. A mimo to, w przeciwieństwie do McDonalda, co roku często ograniczamy te nasze „reklamy”, zamiast zwiększać ich częstotliwość (s. 70).

Co i jak czytać

To, co lubię w tej książce, to jej wymiar praktyczny. Myślę, że każdy kto czyta te słowa wie, że czytanie dzieciom ma wartość. Poza teorią znajdziesz tu mnóstwo wskazówek na temat tego:

jakie książki wybierać (a nie wszystkie nadają się do czytania na głos)
jak sprawdzić czy książka nie jest za trudna dla dziecka (choć nie powinna być też za łatwa)
jak wykorzystać czytanie, jako pretekst do rozmowy, wstęp do lekcji lub ciekawych aktywności (czyli to, o czym wielokrotnie mówiłam w e-booku Nauczanie przez czytanie)
co jest lepsze – książki popularnonaukowe czy beletrystyka (i dlaczego nie można pominąć żadnej z tych rzeczy)
jakie znaczenie mają czytający ojcowie
dlaczego ważne jest otaczanie dzieci książkami i gazetami papierowymi
czym jest alfabetyzm wizualny i dlaczego jest ważny (z dokładnym omówieniem wszystkich ważnych elementów graficznych książki)
co robić, a czego nie robić przy czytaniu na głos.

A gdyby tego było mało – na koniec autor załącza listę polecanych książek, a wśród nich:

Książki bez słów
Książki przewidywalne
Opowiastki-rymowanki
Picturebooki
Serie książkowe dla początkujących czytelników
Książki dla młodzieży i powieści
Literatura faktu
Poezja

Książki po polsku

Warto podkreślić, że polski wydawca zadbał o polskich rodziców. Po pierwsze – w spisie pojawiły się tylko te książki, które zostały przetłumaczone na język polski, po drugie – wydawca, z pomocą Małgorzaty Swędrowskiej dopisał własne, polskie propozycje. Dodatkowo odniósł się do kilku innych list, z których można czerpać:

A ja od siebie dorzucę listę, z której sami korzystamy:

Alternatywna Lista Lektur

Jak dobierać książki do czytania na głos

Robertson Davies powiedział kiedyś, że:

To, co ma zostać wysłuchane, jest z konieczności bardziej bezpośrednie w wyrazie i być może bardziej odważnie zabarwione niż to, co jest przeznaczone do czytania (s. 98).

Nie każda książka nadaje się do czytania na głos, dlatego ten wybór jest tak ważny. Wspominam też o tym dlatego, że istnieją książki, które zostały wręcz stworzone do czytania na głos. Dosłownie! Aneta Chmielińska swoją książkę Górskie opowieści pisała ręcznie w zeszycie i każdy fragment czytała sobie na głos, żeby sprawdzić jak będzie brzmiał. Więcej na ten temat możesz posłuchać w jednym z odcinków Nieśpiesznego Podkastu, który znajdziesz na stronie: niespieszne.pl/gorskieopowiesci.

Jak zachęcić dzieci do samodzielnego czytania?

W książce Czytanie na głos pojawia się też porada, nad którą trochę dyskutowaliśmy w ramach „Wspólnego czytania”. Jak zachęcić dziecko do czytania… Odwieczny problem rodziców, dziś chyba jeszcze bardziej aktualny niż dawniej. Autor proponuje, żeby podejść do tego jak do… mycia zębów.

Rodzice zazwyczaj są nieugięci, gdy chodzi o mycie zębów. „Nie chce mi się” lub „jestem zmęczony” na niewiele się zdadzą. Zęby trzeba umyć i już. Dlaczego czytanie książek, które przecież (jak było to wielokrotnie powiedziane wcześniej) są również ważne dla dziecka – tak łatwo odpuszczamy?

Wśród osób, które śledziły „wspólne czytanie” pomysł ten wywołał spory sprzeciw. Wiele osób pisało, że czytanie musi rodzić się z radości, a tej nigdy nie uzyskamy przymusem. Dodam od siebie dwie rzeczy:

Po pierwsze – autor zupełnie niepotrzebnie wprowadza tu pojęcie przymusu czy wymogu. Z dalszej części tekstu wynika, że w przypadku dzieci, które niechętnie podchodzą do czytania pomocne może być wyznaczenie konkretnego czasu, który przeznaczony jest na czytanie (i dotyczy całej rodziny). To może być na początek 10 czy 15 minut. Dziecko może wybrać dowolną książkę, ale też gazetę czy komiks. I tak codziennie. Stopniowo ten czas na czytanie można wydłużać (a są duże szanse, że dziecko samo to zaproponuje).

A po drugie – zawsze zachęcam do tego, żeby zadać sobie pytanie: Po co mi to czytanie? Dlaczego chcę, żeby moje dziecko czytało? Ale też – po co Ty czytasz? Poniżej zamieszczam fragment e-booka Nieśpieszne czytanie. I zachęcam do tego, żeby sobie odpowiedzieć na te pytania:

Przestań roztrząsać jak wielką krzywdę robi nam współczesny świat, a zastanów się: Po co czytasz? Dawniej książki były głównym źródłem wiedzy. Dziś informacje możesz czerpać z portali branżowych i profili na Instagramie. Czytać można dla przyjemności. Podobnie jak oglądać filmy i przeglądać TikToka. Książki, blogi i media społecznościowe to narzędzia, które pomagają Ci osiągnąć jakiś cel. Problem nie leży w nich, a w tym, w jaki sposób z nich korzystasz i czy w ogóle wiesz, jaki jest Twój cel. Uważasz, że TikTok to totalny szajs, a na Instagramie co najwyżej ładne obrazki można pooglądać i nie ma to nic wspólnego z dobrą książką? Zgadzam się, wiele (być może i większość) profili w SM to totalny szajs. Podobnie jak wiele książek. Znam jednak też sporo przykładów kont, dzięki którym bardziej pogłębiłam swoją wiedzę na dany temat, niż czytając książki z tej samej dziedziny. Zapytam jeszcze raz: Po co czytasz?

Jak poprzez czytanie rozwijać kompetencje przyszłości

Prawdę powiedziawszy autor nie wspomina o „kompetencjach przyszłości”, ale moim zdaniem można tak je nazwać. Sam_ zobacz! W książce znajdziesz podpowiedzi, jak poprzez czytanie na głos rozwijać:

przewidywanie (Jak myślisz, co będzie dalej?)
czytanie ze zrozumieniem (Co się właśnie wydarzyło?)
krytyczne myślenie (Jak myślisz, dlaczego ona to zrobiła?)
powiązania (To przypomina mi czasy, kiedy my…)
rozwiązywanie problemów (Co byś zrobił, gdyby ci się to przytrafiło?)

Nowa rola bibliotek

Na koniec przytoczę jeszcze jeden cytat, tym razem o tym, jak autor widzi nową rolę bibliotek. (Większość z osób biorących udział we „Wspólnym czytaniu” przyznała, że biblioteki się zmienią, ale na pewno zostaną).

Chociaż nikt nie jest w stanie przewidzieć przyszłości cyfrowej z dużą pewnością, są rzeczy, o które mogłabym się założyć. Biblioteki się zmieniają. Będą mniejsze pod względem powierzchni, zakresu i budżetu. Jednocześnie okoliczności wymuszą zmianę roli bibliotekarza, który stanie się połączeniem „tropiciela danych, przewodnika, szerpy i nauczyciela (s. 169).

Kto jest autorem książki i co to jest SSR?

Ciekawa jestem czy zwrócił_ś uwagę na formę zastosowaną w ostatnim cytacie. Jim Trelease napisał Czytanie na głos w 1979 roku. Książka była wielokrotnie wznawiana, a w 2022 roku wydawnictwo Mamania opublikowało jej polską wersję, pod redakcją Cyndi Giorgis. Książka jest więc zaktualizowana. Jednak rola pani redaktor znacznie wykracza poza to, czego można by się spodziewać. Ta książka w zasadzie została przez nią przepisana i uzupełniona jej licznymi uwagami i historiami. I nie jest w tym nic złego, wręcz przeciwnie – dzięki temu książka zyskała nowy wymiar. Przyznaję jednak, że mnie wprawiło to w konsternację. Bo czytam książkę napisaną przez jakiegoś Jima, a cały czas ktoś inny opowiada mi o sobie. To kiedy w końcu będzie ta właściwa książka… Wydaje mi się, że przydałoby się krótkie wyjaśnienie od polskiego wydawcy na początku książki.

A skoro już o wyjaśnieniach mowa – dobrze byłoby też dodać czym jest system SSR oraz czym są skomputeryzowane programy wspierające czytanie. Jedno i drugie musi być bardzo popularne w USA, skoro autor (i redaktorka) piszą o tym, jakby każdy wiedział o co chodzi. Cóż, ja nie wiedziałam. I większość osób biorących udział we „Wspólnym czytaniu” też nie.

Informacje podstawowe

Poniżej zamieszczam informacje ze strony wydawnictwa. A TUTAJ znajdziesz link do sklepu taniaksiazka.pl. Jest to link afiliacyjny. Gdy kupisz książkę na tej stronie, otrzymam niewielką prowizję.

Pierwsze polskie wydanie klasycznego i kultowego przewodnika, który zyskał status międzynarodowego bestsellera i od lat wspomaga rodziców i nauczycieli na drodze do rozkochania dzieci w czytaniu.

ISBN 978-83-67216-63-0
cena detaliczna: 44,90 zł
14 x 20,5 cm
oprawa miękka
320 str.